१४ वर्षदेखि सम्पर्कविहीन श्रीमान् खोज्न बैंगलाैर पुगेकी गंगा, आमा पनि भेटेपछि मन चंगा

धनगढी । ‘कन्यादान उनकी गराउनुपड्यो’, दुई दशकसम्म आफूले एक्लै पालेको छोरीको विवाह गर्ने बेला बुवाको खोजी भएपछि गंगुलाई समस्या पर्‍यो ।

२०४१ साल पुसमा गंगुलाई लिएर बझाङ पुगेका दिलबहादुर माघमा फेरि भारत लागे । त्यसको केही वर्षपछि घर आएका दिलबहादुर त्यसपछि छोरी विवाह हुने उमेर हुँदासम्म फर्किएनन् ।

१४ वर्षदेखि घर नआएका श्रीमानलाई खोजेर ल्याउनु उनका लागि सामान्य कुरा थिएन । तर, २० वर्ष एक्लै हुर्काएकी छोरीको खुशीका लागि गंगुले त्यो आँट गरिन् ।

भारत जाने तयारी त गरिन् । तर, पैसा भएन । जसोतसो गरेर उनी बैंगलोर पुगिन् ।

श्रीमान रहेको बैंगलोर सहर गंगुको माइती पनि हो । आफू पुगेको खबर श्रीमानले पाए, फेरि त्यहाँबाट पनि फरार हुने र त्यसपछि छोरीको विवाह नहुने हो कि भन्ने चिन्ता गंगुलाई थियो ।

केही नेपालीले उनलाई साथ दिए ।

‘कइखि जन भन्या तिनुले था पायो भन्या अझ भागन्या हुन्’, भारतमा रहेका नेपालीहरूलाई उनले भनिन् ।

‘हुन्छ, हामी भन्दाइन’, उनीहरुले वाचा गरे । नेपालीहरूको सहयोगमा गंगुले श्रीमान भेटिन् । तर, उनले चिनेनन् ।

‘मलाई हेरेको हेरेइ गर्नुभयो । चिन्नुभएन’, उनले त्यो दिन सम्झँदै भनिन्, ‘१४ वर्षमा उहाँ पनि फेरिनुभएको रहेछ ।’

गंगुले छोरीको विवाह हुँदै गरेको श्रीमानलाई बताइन् । ‘त्यसपछि बल्ल उहाँले चिन्नुभयो’, केही उत्साहित हुँदै उनले भनिन् ।

‘१५ दिनपछि झाउला’, श्रीमानले फकाउन थाले । ‘नाइँ हुँदैन, अहिलै झाउ’, गंगुले अड्डी कसिन् ।

‘मेरो नानू, पैसो लिनु छ । त्यो लिएर झाउला’, यति भनेपछि गंगु आश्वस्त भइन् ।

श्रीमानलाई भेटिसकेपछि गंगुलाई आमाबुवा भेट्ने इच्छा जाग्यो । ‘यति टाढाबाट आएको छु । पछि आउन पाइँदैन । अहिले नै माइती भेट्नुपर्छ जस्तो लाग्यो । अनि माइती भेट्न गाएँ’, फेरि त्यो दिन सम्झिइन् ।

श्रीमान रहेको ठाउँबाट करिब ५ घण्टापछि उनी माइती पुगिन् । १७ वर्षको उमेरमा घरबाट टाढा भएकी गंगु ४० वर्षको उमेरमा आमाबुवा भेट्न गएकी थिइन् ।

‘२३ वर्षपछि घर कसरी फेला पार्नु भयो त’, मनमा कौतुहल जाग्यो ?

‘त्यहाँ राजा जन्मेको ठाउँ थियो । लडाइँ गरेको ठाउँ थियो । त्यही सम्झेर गएँ, अनि घर पुगें’, जति सजिलै घर पुगिन्, त्यति सजिलै गंगुले भनिन् ।

‘२३ वर्षपछि घर पुग्दा आफन्तले चिन्नुभयो त ?’, विगत सुनिरहेका नेकपा एमाले निर्वाचन आयोगका सदस्य सानुराज पोखरेलले जिज्ञासा राखे ।

गंगुले आफ्नो विगतबारे बताइरहँदा एमाले निर्वाचन आयोगका अध्यक्ष डा. विजय सुब्बा पनि सँगै थिए । गंगुको विगतले सबैलाई भावुक बनाइरहेको थियो ।

‘बुवा पुजारी हुनुहुन्थ्यो । घर नजिकै मन्दिर थियो । त्यसैले घर चिन्न सहज भयो’, उनले भनिन्, ‘घर नजिकै पुग्दा मम्मीलाई देखें । बहुत खुशी लाग्यो । मैले चिनिहालें । मम्मीले चिन्नुभएन ।’

२३ वर्षपछि पनि आमा उस्तै लाग्यो उनलाई । सोधिन्, ‘आपका बालबच्चा अच्छा है ?’

‘सब अच्छा है ।’

आमाले आफ्नोबारेमा केही नभनेपछि गंगुको मन अमिलो भयो । उनले फेरि सोधिन्, ‘कहाँ है बालबच्चा ?’

‘कोई मेरा साथ है, कोई नै है । मेरा पति गुजरगए । बेटा पुजारी है’, आमाले यति भनेपछि गंगुले बुवा बितेको थाहा पाइन् ।

धेरै कुरा हुँदा पनि आमाले गंगुलाई चिन्न सकिनन् । ‘एक बेटी आपकी साथ नहीं थी ना, ओ कहाँ है ?’, आफ्नो कुरा कोट्याइन् । ‘पता नहीं, बहुत साल हुआ, हमारे साथ नै है’, आमाको त्यो उत्तरले गंगु भक्कानिइन् ।

छोरी हुँ भन्न पनि उनलाई आँट आएन । जन्म दिने आफ्नै आमाले पनि नचिनेपछि गंगु गहभरि आँसु बनाउँदै रुन थालिन् ।

अपरिचित महिला घरमै पुगेर केही संवाद गरेपछि रुन थालेको कुराले गंगुको आमालाई पनि अचम्म लाग्यो । आमाले गंगुको मुखमा एकटकले हेरिरहिन् । केही बेरपछि गंगुको आँखामाथि रहेको कोठीमा आमाको नजर पुग्यो ।

गंगु विवाह गरेर वर्षाैंसम्म माइती नगएपछि छोरी हराइन् भन्नेमा उनीहरु पुगिसकेका थिए । आमाले छोरीको एकमात्र चिनारी आँखामाथिको कोठी रहेको कुरा परिवारका अन्य सदस्यहरुलाई भने बताएकी थिइन् ।

‘अरे तु गङ्गा तो नै ?’, झट्ट सोधिहालिन् । नेपालमा गंगु भने पनि त्यहाँ मायाले उनलाई सानैदेखि गङ्गा भन्ने रहेछ ।

गंगुले टाउको हल्लाइन् । केहीबेर सन्नाटा छायो । आमाछोरीले बोल्न सकेनन् । एक–अर्कालाई अँगालोमा बेरेर धेरै बेर रोए ।

त्यही वेला गंगुको पुजारी भाइ घर पुग्छन् । आमा अपरिचित महिलासँग भक्कानो छोडेर रुँदा पुजारी भाइलाई अनौठो लाग्छ ।

‘तेरी बहन आई है’, गंगुको परिचय गराउन समय लगाउँदिनन् उनकी आमा ।

‘ऐ मेरी बहन नै है’, भाइले तत्काल जवाफ फर्काउँछ । आमाले आँखामाथिको कोठी देखाउँदै छोरालाई दिदी नै भएको विश्वास दिलाउँछिन् । २३ वर्षपछि दिदी घरमै पुगेको कुरा सबै भाइबहिनीसम्म क्षणभरमै फैलिन्छ । परिवारमा खुशीको सीमा रहन्न ।

२३ वर्षपछि घर फर्किंदा परिवारका ठूला सदस्यहरू हालखबर सोधिरहेका हुन्छन् । साना केटाकेटीहरू भने खानेकुरा खोजिरहेका हुन्छन् । एकसरो वस्त्रसहित श्रीमान लिन पुगेकी गंगुलाई आमा भेटिएको खुशी र आउँदा केही ल्याउन नपाएको पछुतो दुबै सँगै हुन्छ ।

त्यति हुँदा पनि आफूले २३ वर्षसम्म गरेको दुःखबारे कसैलाई केही भन्दिनन् गंगु । छोरीको विवाह हुँदै गरेको र श्रीमानलाई लिन आएको मौका छोपेर माइती पसेको भन्दै उनले दुःखको भारी आफैंसँग लुकाइन् । केही दिन माइती बसेर फेरि नेपाल फर्किइन् गंगु ।

श्रीमानसँगै नेपाल पुग्दा छोरीको विवाहको तयारी भइरहेको हुन्छ । सही समयमा पुगेपछि सबै खुशी हुन्छन् ।

२३ वर्षमा पहिलो पटक माइती गएकी गंगु त्यसपछि भने निरन्तर गइरहिन् । तर, उनले अहिलेसम्म आफ्नो ठेगाना भने माइती पक्षलाई दिएकी छैनन् । ‘यहाँ आए भने त मलाई सधैंका लागि लिएर जान्छन् । मलाई जान मन छैन । यही बस्न मन छ’, उनले भनिन् ।

अहिले छोरीको मात्र होइन छोराको पनि विवाह भइसकेको छ । छोराछोरीतर्फका नातिनातिनासँग उनी रमाउँदै बसेकी छन् । तर, केही वर्ष पहिले उनका श्रीमान बिते । अहिले समाजसेवा र राजनीतितर्फ उनको ध्यान छ ।

नेपाल कसरी पुगिन् ?

भारतको कर्नाटक राज्यको बैंगलोर सहरमा सामान्य परिवारमा जन्मिएकी हुन्, गंगुदेवी खडायत । मालिकको घर सरसफाइ गर्ने, खाना पकाइदिने, लुगा धोइदिने काम गरिरहेकी गंगुदेवीले त्यो वेला सपनामा पनि भिन्न कुरा देख्न सकिनन् ।

१६ वर्षकी हुँदा बझाङका दिलबहादुर खडायतसँग उनको विवाह भयो । परिवारका सदस्यहरूले केटा खोजिदिएका हुन् । तर, विवाहको अन्तिम दिनसम्म पनि उनलाई दिलबहादुरले आफ्नो वास्तविक परिचय दिएका थिएनन् । ‘दिल्लीमै घर छ भनेर कुरा पक्का भएको थियो’, उनले भनिन् ।

टनकपुरबाट आएको उनलाई सम्झना छ । बझाङ आएको एक महिनामै उनका श्रीमान भारततर्फ हिँडे । एकल जस्तै बनेर सन्तानलाई हुर्काउने क्रममा गंगुले दुःखका पहाड फोड्नुपर्‍यो । ‘महिलालाई यतिसम्मको तल्लोस्तरबाट हेरिन्छ भन्ने सोचेकी पनि थिइनँ’, उनले विगत सम्झिँदै भनिन्, ‘एकपल्ट त आत्महत्या गर्न भन्दै भीरबाट हाम फालेकी थिएँ । कसले बचायो, पत्तै भएन ।’

विगत कोट्याइरहेका बेला उनका आँखामा वेला-वेला आँसु छचल्किन्थ्यो । आँसुले आँखा धपक्क छोप्दा उनी घोप्टो पर्थिन् र केही बेर बोल्न सक्दिनथिन् ।

गंगुलाई ती दिनहरू कहालीलाग्दो लाग्छ । ‘आफूले जन्माएका चिचिला सन्तानहरूको हेरचाह गर्ने दायित्वसँगै सामाजिक कुरीतिहरूको आडमा महिलामाथि हुने ज्यादतीविरुद्ध एकैचोटि जुध्नु कम जोखिम थिएन’, उनले भनिन्, ‘तर, मेलै कहिल्यै हिम्मत हारिनँ ।’

२०५९ सालको समय थियो । मुलुकमा सशस्त्र द्वन्द्व उत्कर्षमा थियो । गंगुलाई देशको द्वन्द्वभन्दा पनि आफ्नै घरभित्र र मनभित्रको अन्तरद्वन्द्वले पिरोलिरहेको थियो । ‘आफ्नै श्रीमानले छाडेर गएपछि अरू कसले साथ दिन्थ्यो र’, गंगुले मलिन स्वरमा भनिन्, ‘आफूलाई र सन्तानलाई दुईछाक टार्न हल गोरु चलाउन थालें ।’

परिवार पाल्न गंगुले हलो जोत्न थालिन् । सुदूरपश्चिमको ग्रामीण बस्तीमा एक महिलाले हलो जोतिन् भन्ने सुनेर हेर्न आउनेहरूको दैनिक घुइँचो हुन्थ्यो । गंगुले निरन्तर पाँच वर्ष बढी हलो जोतेर आफ्नो खेती आफैँ गरिन् ।